નળ સરોવર અને જામનગર: જામનગરમાં ઈન્ડિયન સ્કીમર બર્ડનું આગમન એ એક મહત્વપૂર્ણ ઘટના છે. આ પક્ષી ભારતના વિવિધ હિસ્સામાં જોવા મળે છે, અને તે પાણીના માર્ગો પર શ્રેષ્ઠ રીતે જોવા મળે છે. જામનગરમાં આ પક્ષીનું આગમન સ્થાનિક અને વૈશ્વિક પક્ષીપ્રેમીઓ માટે આકર્ષણનો વિષય બની શકે છે.
ઇન્ડિયન સ્કીમર પાણીના વિસ્તારના કુદરતી પોષણ પર આધાર રાખીને, ઝળહળતા પાણીના પરિસ્થિતિઓમાં રહે છે. આ પક્ષીનું મુખ્ય લક્ષણ છે તેની લાંબી ચુગલી જે પાણીમાં દોરકીને ફિશ અને અન્ય જીવજંતુઓનો શિકાર કરે છે.
આ પંખી માટે જામનગર જેવો પ્રદેશ વધુ અનુકૂળ હોવાથી, તે અહીં દેખાવા માટે વિખ્યાત છે.
જામનગર:
જામનગરને પોતાના એસ્ટેબ્લિશ્ડ બર્ડ-વોચિંગ સ્પોટ્સ માટે ઓળખી શકાય છે, અને અહીંના વિસદિલ તળાવો અને નદીઓ ઇન્ડિયન સ્કીમર માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓ પ્રદાન કરે છે. આ પક્ષી અહીંના કિનારીઓ પર પૂરી રીતે રહીને, ચિહ્નિત જગ્યાઓ પર તેના ચુગલાને પાણીમાં દોરકીને ખોરાક શોધે છે.
નળ સરોવર:
નળ સરોવર, જે કચ્છ જિલ્લામાં આવેલી છે, પણ આ પક્ષી માટે આકર્ષક છે. આ સ્થળ ન એન્ટ્રોગ્નિક હેબિટેટ ધરાવતું છે પરંતુ તે ભારતના સૌથી મોટાં કાન્ઝર્વેશન વિસ્તારમાંથી એક છે. આ સરોવર પર્વતો, ખાડા અને મીઠા પાણીના તળાવો સાથે જીવસૃષ્ટિ માટે ખાસ મહત્વ ધરાવે છે.
જામનગર અને નળ સરોવર બંને એવાં સ્થળો છે જ્યાં પાત્ર પક્ષીઓ અને ખાસ કરીને ઇન્ડિયન સ્કીમર જોવા માટે આવ્યા છે, અને વૈશ્વિક પક્ષીવિશ્વાસીઓ માટે આ એક આકર્ષક સ્થળ બની ગયું છે.
દેખાવમાં ખૂબ સુંદર આ પક્ષી ઉડતાં ઉડતાં પોતાની લાંબી ખુલ્લી ચાંચથી પાણી ઉપરથી પોતાનો શિકાર જોયે છે અને જેમજેમ તેનો શિકાર પાણીની સપાટીએ આવે છે તે તાત્કાલિક તેને ચાંચમાં દબાવી જાય છે. એટલે કે પાણી ઉપર સ્ક્રીમ કરે છે. આ પક્ષી સંપૂર્ણપણે ભારતીય છે એટલે તેનુંનામ ઈન્ડિયન સ્કીમર છે.
આવી જ બે બીજી પ્રજાતીઓ અમેરિકા અને આફ્રિકા માં જોવા મળે છે. સ્કીમર પક્ષી નુંવજન 300 થી 400 ગ્રામ જેટલું હોય છે. આનું કદ 40થી 45 સેન્ટિમીટર જેટલું હોય છે. તેની ચાંચ અને પગ નારંગી રંગના હોય છે જ્યારે શરીર બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ હોય છે. તેની ચાંચ 2થી 2.25 ઈંચ લાંબી હોય છે. દુનિયામાં એવા બહુ ઓછા પક્ષીઓ છે જેમની ચાંચ નીચે તરફ આટલી લાંબી હોય છે.
જ્યારે આ પક્ષી તેના પાંખો ફેલાવે છે ત્યારે પાંખોની પહોળાઈ 100થી 130 સેન્ટિમીટર સુધી પહોંચી જાય છે. જુલાઈથી માર્ચ સુધી 9 મહિના તે જામનગરમાં જ રહે છે. પછી એ મધ્યપ્રદેશની નેશનલ ચંબલ સેન્ચ્યુરી તરફ ચાલ્યા જાય છે અને ત્યાં 3 મહિના વિતાવે છે.
આખા વર્ષે તે લગભગ 3000 કિમીનું અંતર કાપી ફરી જામનગર પાછા આવે છે. આપણા દેશમાં 1300 થી વધુ પક્ષીઓની પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે જેમાં ટોપ 50 પક્ષીઓમાં આ પક્ષીનું નામ આવે છે. જામનગરમાં ચોમાસાની શરુવાર માં ઇન્ડિયન સ્કીમર નું આગમન થતા વાઈલ્ડલાઈફ ફોટોગ્રાફરમાં ખુશી જોવા મળી રહી છે.
