ગુજરાત જે રીતે ઔદ્યોગિક અને કૃષિ વિકાસ માટે જાણીતું છે, ત્યાં વીજળી અત્યંત મહત્વનું સાધન છે. પરંતુ, વીજળીની મોટા પાયે ચોરી થવી એ ખૂબ જ ચિંતાજનક બાબત બની ગઈ છે. તાજેતરમાં બહાર આવેલા આંકડા ચોંકાવનારા છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં રાજ્યમાં રૂ. 1 હજાર કરોડની વીજળી ચોરી થઈ હોવાનો અંદાજ છે
રાજ્યમાં મોટા પ્રમાણમાં વીજ ચોરી થતી હોવાના કારણે વીજ ચોરી કરનારા શખ્સો સામે ઝડપી અને અસરકારક કામગીરી થઇ શકે તે માટે રાજ્યમાં જીયુવીએનએલના 16 પોલીસ સ્ટેશન કાર્યરત છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં વીજ ચેકિંગ દરમિયાન 2,82,164 ગ્રાહકોએ વીજ ચોરી કરી હોવાનું ખુલવા પામ્યું હતું અને પૈકીના 1,52,602 ગ્રાહકોએ વીજ ચોરીની રૂ. 1029 કરોડની રકમ ન ચૂકવતા તેમની સામે વિવિધ પોલીસ સ્ટેશનમાં ગુના દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
વિસ્તૃત ચોરીના આંકડા
- વીજ કંપનીઓ અને વીજ વિભાગે જાહેર કરેલા આંકડા મુજબ, છેલ્લા બે વર્ષમાં લગભગ દોઢ લાખ ગ્રાહકો સામે વીજ ચોરીના કેસ નોંધાયા છે.
- સૌથી વધુ વીજળી ચોરી સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં નોંધાઈ છે. તેમાં જૂનાગઢ, અમરેલી, રાજકોટ, પોરબંદર, જામનગર જેવા જિલ્લાઓ આગળ છે.
- કેટલાક ગામડાઓમાં ખેતીમાં મોટાભાગે ડાયરેક્ટ લાઈન કે મીટર બાયપાસ કરી વીજળી લેવાતી હોવાની ફરિયાદ છે.
- શહેરી વિસ્તારોમાં પણ ક્યાંક કનેક્શનથી બહાર વીજળી ખેંચવાની ઘટનાઓ જોવા મળે છે.
વીજ કંપનીઓના પગલાં
PGVCL, UGVCL, DGVCL જેવી વીજ વિતરણ કંપનીઓએ ચોરી રોકવા માટે દરેક ડિવિઝનમાં તપાસ સ્ક્વોડ બનાવી છે. દરરોજ સસ્પેક્ટેડ વિસ્તાર અને ગ્રાહકો પર સર્વેલન્સ કરી તપાસો થઈ રહી છે.
- ઘણા વિસ્તારમાં ‘મીટર સીલ તોડવી’, ‘ડાયરેક્ટ લાઈન’ અને ‘કનેક્શન ડાયવર્ટ કરવું’ જેવા નવા તરિકાઓ જોવા મળી રહ્યા છે.
- આ માટે કંપનીઓએ નવી ટેક્નોલોજી જેવી કે સ્માર્ટ મીટર લગાવવાની યોજના હાથ ધરેલી છે, જેથી તરત જ ગેરરીતિ જણાય.
- અગાઉ કરતા દંડની રકમમાં પણ વધારો કર્યો છે, જેથી લોકો ડરીને વીજ ચોરી કરવાનું ટાળે.
કાયદાકીય કાર્યવાહી
વીજ ચોરી એ ગુનો ગણાય છે. વીજ અધિનિયમ મુજબ વીજ ચોરી કરતા પકડાય તો દંડ સાથે જેલની પણ જોગવાઈ છે.
- દોઢ લાખથી વધુ ગ્રાહકો સામે FIR નોંધાઈ છે.
- ઘણા કેસોમાં ગ્રાહકો પાસેથી દંડ વસૂલ કરી ફરીથી કનેક્શન આપવું પડ્યું છે.
- કેટલાકrepeat offenders સામે કડક કાર્યવાહી કરીને કનેક્શન કાપી દેવામાં આવ્યું છે.
વીજ ચોરીના ગુનામાં 3 વર્ષ જેલની સજા છતાં લોકો બેખૌફ
સુત્રોએ જણાવ્યું હતું કે, વીજ ચોરી કરતા શખ્સો સામે જીયુવીએનએલના 16 પોલીસ સ્ટેશનમાં ગુના દાખલ કરી ઇન્ડિયન ઈલેક્ટ્રીસિટી એક્ટ 2003ની કલમ હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે અને તેમાં દંડ અને ત્રણ વર્ષની સજાની જોગવાઈ હોવા છતાં લોકોમાં વીજ ચોરીનો કોઈ ડર ન હોય તે રીતે બે વર્ષમાં લાખોની સંખ્યામાં લોકો વીજ ચોરી કરતા ઝડપાયા હતા.
સૌરાષ્ટ્રમાં કેમ વધારે વીજ ચોરી
સૌરાષ્ટ્રમાં ખેતી વિસ્તાર વ્યાપક છે. બહુ જ વિસ્તારમાં બોરવેલ પંપ સેવાનો ઉપયોગ થાય છે.
- ઘણા ખેડૂતો નિયમિત બિલ ચૂકવી શકતા નથી અથવા ઓછું બિલ ભરે છે.
- મોટા ભાગે ગુપ્ત રીતે મીટર સાથે ચેડાં કરીને વીજળી લેવામાં આવે છે.
- ચોરમાર્ગે વીજળી લેતા ઘણા વખત સુધી પકડાતાં નથી, કારણ કે કેટલીક જગ્યાએ લાઇન મોટી છે અને સર્વેલન્સ મુશ્કેલ બને છે.
સરકાર અને લોકોની જવાબદારી
વીજ ચોરી અટકાવવા માટે માત્ર સરકાર કે વીજ કંપનીઓ જ નહીં, પરંતુ સામાન્ય નાગરિકનું પણ ફરજ છે કે વીજળીનો યોગ્ય ઉપયોગ થાય અને ચોરી ન થાય તે જોવું.
- વીજળીની ચોરીથી મોટી નુકસાન વિતરણ કંપનીઓને થાય છે, જેનો ભાર અંતે ભાડું ભરો ગ્રાહક પર જ પડે છે.
- ખેડૂતો અને નાના ઉદ્યોગકારોએ પણ નિયમિત રીતે બિલ ચૂકવીને આવશ્યક સહયોગ આપવો જોઈએ.
- કોઈને વીજ ચોરી કરતા જોતા તરત જ વિતરણ કંપનીને જાણ કરવી જોઈએ.
1,52,602 ગ્રાહકો સામે વીજ ચોરીનો ગુનો દાખલ
વર્ષ 2023-24માં રાજ્યમાં 19,67,024 વીજ કનેકશન ચેક કરવામાં આવતા તેમાં 1,50,920 કનેકશનમાં વીજ ચોરી થઈ હોવાનું તો વર્ષ 2024-25માં 18,92,777 વીજ કનેકશન ચેક કરવામાં આવતા 1,31,244 ગ્રાહકોએ વીજ ચોરી કરી હોવાનું સામે આવ્યું હતું. આ તમામ 2,82,164 ગ્રાહકોને દંડ સાથેની રકમ ચૂકવવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું પરંતુ તે પૈકીના 1,52,602 ગ્રાહકોએ વીજ ચોરીની રૂા. 1029 કરોડની રકમ ન ચૂકવતા તેમની સામે વીજ ચોરીના ગુના દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
